Transkraniyal Doğru Akım Uyarımı (tDCS)
Transkraniyal Doğru Akım Uyarımı (tDCS)
Tanım
tDCS, nöropsikiyatride tedavi amaçlı kullanılan, nöromodülasyon tekniklerinden birisidir. Mikrouyarım tedavisi olarak da bilinir. Tedaviye dirençli nöropsikiyatrik vakalarda yalnızca hekimin isteği ile uygulanır. Genellikle alın bölgesinden iki elektrot aracılığı ile beyni, düşük yoğunlukta doğru akım ile uyarma prensibi ile çalışır. Doğru akımın uyardığı beyin dış kabuğunda bazı beyin elektriksel aktivitelerinin canlanması ve bazı aktivitelerin bastırılması hedeflenir. Birçok çalışma, bu yöntemle hedeflenen beyin alanlarında nöropsikolojik ve psikofizyolojik değişimler olduğunu göstermiştir.
Etki mekanizması
Etki mekanizması uygulanan elektrik akımının, beyinde nöron adı verilen sinir hücreleri üzerinde düzenleme yapmasıdır. Kendiliğinden gerçekleşmekte olan sinir elektrik aktivitesi tDCS aracılığı ile değiştirilir. Alındaki iki elektrottan anod adı verilen, etki ettiği beyin alanında artı yükleme yapar, aktiviteyi artırır. Katod adı verilen negatif elektrot ise eksi yükleme yapar ve aktiviteyi baskılar.
Tedavide kullanılan cihaz CE belgesine sahiptir.
Kullanım alanları
Kullanım alanları depresyon, akut ve kronik ağrı, demans, inme sonrası rehabilitasyon, madde bağımlılığı ve diğer bazı nörolojik ve psikiyatrik durumlar olarak sıralanmıştır.
Avantajları
tDCS üç konuda ön plana çıkar ve avantajlıdır:
Yaşlı hastalar ya da organ yetmezliği olanlar, hamileler, emzirenler, ilacı tolere edemeyenler gibi ilaç tedavisini engelleyen bir tıbbi durum olduğunda, ilaçsız bir tedavi olarak kullanılabilmesi bir avantajdır.
Ağrı, inme sonrası rehabilitasyon ve depresyon tedavisinde ilaca yardımcı bir tedavidir. Tek başına ilaçla alınacak olan sonucu kuvvetlendirir.
Kısa süreli ve ağrısız bir tedavidir, ilaç etkileşimi yoktur, vücuda zarar vermez.
Uygulama
Seanslara başlamadan önce ilk seansta hastanın tansiyon ve nabzı ölçülür, QEEG çekilip çekilmediği kontrol edilir, kayıtlara işlenir, gerekli belgeler verilir imzalanır. Tedavi öncesi hasta ve hasta yakınları bilgilendirilir, gerekli yazılı izinler alınır.
Gebelerde ve emzirenlerde kullanılabilir, kalp pili, kafa içinde metal implantya da kulak tüpü olanlarda uygulanamaz. Uygulamaya başlanmadan hastaya bu tıbbi durumlar bir kez daha sorulur. Nadir olsa da epilepsi nöbet riski olduğu için ambu cihazı dahil gerekli önlemler alınır.
Elektrotların yerleştirileceği alanlar alkollü pamuk ile temizlenir. Alanda yara varsa yeni uygulama alanı saptanır.
Tedavi genellikle hergün yapılır ve 20-60 dakika sürer. Birçok kişi uygulama esnasında karıncalanma benzeri hafif bir rahatsızlık belirtir, ancak bu his genellikle 3-4. seansta kaybolur. Ağrılı bir uygulama değildir. Seanslar bittiğinde tedavinin etkisinin takibi için kontrol QEEG çekildikten sonra hekim tedavi sonucunu değerlendirir.
Yan etkiler
tDCS dünyanın farklı ülkelerinde binlerce kişiye ugulanmıştır. Herhangi bir zararlı etki bildirilmemiştir. Elektrik uyarımına bağlı olarak uygulama yerinde hafif irritasyon ve kızarıklık olabilir. Nadir vakalarda bu alanda hafif düzeyde yanık izlenmiştir.
Bilimsel araştırmalarda bildirilen yan etki oranları şu şekildedir: hafif karıncalanma hissi (%75), uygulama yerinde hafif kaşıntı (%30), yorgunluk (%35) ve başağrısı (.8).
Uygulamaya Engel Durumlar
Bilinen epilepsisi olması ve uygulama alanına yakın, kafa içi metal cisim olması psikiyatrik uygulamalardaki engel teşkil eden durumlardır.
Etkiler
tDCS'nin insan beyninde kognitif becerileri geçici süreyle artırdığı bilinmektedir. Bu amaçla ABD ordusunda operasyonlarda kullanılmıştır. Beynin ön alanına, dorsolateral prefrontal korteks alanına uygulama yapıldığında bu etki en belirgindir. Karar verme becerisi, problem çözme, öğrenme ve dil becerileri üstüne olumlu etkileri vardır. Tek bir seans uygulama ile bu etkiler kısa süreli iken, uygulama sayısı arttığında daha belirgin ve daha uzun etkili hale gelir.
Birçok çalışma özellikle depresyon tedavisinde, ilaca yardımcı bir tedavi olarak etkili olduğu sonucuna ulaşmışlardır.
Size özel kullanım ve daha detaylı bilgi için hekiminize danışınız.
Alternatif Tedaviler
tDCS tedavisi yapılmadığı taktirde tTMU veya EKT uygulaması yapılabilir. Bu alternatiflerin hastanın tıbbi ve ruhsal durumuna uygunluğu doktor ile hasta ve/veya hasta yakınları arasındaki görüşme ile belirlenir.
Tedavi Yapılmadığı Taktirde Olası Riskler
Önerilen tedavi yapılmadığı taktirde mevcut hastalığın ağırlaşması ve ağırlaşma sonucu tedavinin daha uzun sürmesi, hastanın bulunduğu ruhsal durumu nedeni ile kendisine ve/veya etrafa zarar verebilme riskinin gerçekleşmesi söz konusu olabilir.
Tedavinin Süresi
Genel olarak 20 seans yapılır. Seanslar aksi belirtilmedikçe hergün tekrarlanır. Takiplerde doktorun uygun gördüğü taktirde seanslar tekrarlanabilir. Bu durumda ayrıca bilgilendirme yapılacaktır. Her bir tDCS seansında hastanın birime girişinden çıkışına kadar geçen süre 25- 35 dakika olmaktadır.
Referanslar:
Nitsche MA, Paulus W. Excitability changes induced in the human motor cortex by weak transcranial direct current stimulation. J Physiol 2000;527(Pt 3):633-639.
Fritsch B, Reis J, Martinowich K, et al. Direct current stimulation promotes BDNF-dependent synaptic plasticity: potential implications for motor learning. Neuron 2010;66(2): 198-204.
Nitsche MA, Liebetanz D, Antal A, Lang N, Tergau F, Paulus W. Modulation of cortical excitability by weak direct current stimulation-technical, safety and functional aspects. Suppl Clin Neurophysiol 2003;56:255-276.
Nitsche MA, Seeber A, Frommann K, et al. Modulating parameters of excitability during and after transcranial direct current stimulation of the human motor cortex. J Physiol 2005;568(Pt l):291-303.
Kuo MF, Paulus W, Nitsche MA. Boosting focally-induced brain plasticity by dopamine. Cereb Cortex 2008;18(3):648- 651.
WagnerT, Fregni F, Fecteau S, Grodzinsky A, Zahn M, Pascual- Leone A. Transcranial direct current stimulation: a computer- based human model study. Neuroimage 2007;35(3):1113-1124.
Miranda PC, Lomarev M, Hallett M. Modeling the current distribution during transcranial direct current stimulation. Clin Neurophysiol 2006;117(7): 1623-1629.
BiksonM,DattaA,ElwassifM.Establishing safety limits for transcranial direct current stimulation. Clin Neurophysiol 2009; 120(6): 1033-1034.